काठमाडौं, १२ मंसिर । नेपालमा चलनचल्तीमा रहेको नोट एक वर्षमै १० प्रतिशतभन्दा धेरैले बढेको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकले हालै सार्वजनिक गरेको वार्षिक प्रतिवेदनले यस्तो देखाएको हो ।

२०८१ असारसम्ममा विभिन्न दरका ६ खर्ब ९० अर्ब १५ करोड बराबरका नोट चलनचल्तीमा रहेकोमा २०८२ असारसम्ममा बढेर ७ खर्ब ६१ अर्ब ४१ करोड पुगेको छ । गत आर्थिक वर्ष २०८१÷८२ मा राष्ट्र बैंकले ९८ अर्ब ७५ करोड ८२ लाख बराबरका विभिन्न दरका १९ करोड २५ लाख थान नयाँ नोट बजारमा पठाएको छ ।

त्यसो त पछिल्लो समय डिजिटल भुक्तानी कारोबारमा तीव्र वृद्धि भइरहेको छ । फिनटेक अर्थात् वित्तीय प्रविधिमा भएको विकास, विस्तारले अहिले शहर बजार मात्र होइन, ग्रामीण क्षेत्रसम्म विद्युतीय माध्यमबाटै भुक्तानी गर्न सकिने भएको छ ।

सरकार र केन्द्रीय बैंकले लिएको विद्युतीय कारोबार प्रवद्र्धनको नीति र सेवाप्रदायकले फिनटेकमा बढाएको लगानीले विद्युतीय कारोबारले फड्को मारेको हो । विद्युतीय भुक्तानीका उपकरणको व्यापक प्रयोगले नगद कारोबार मात्र होइन, नोट छपाइमा हुने खर्च समेत कम गर्न सकिन्छ । यद्यपि यस्तो कारोबारमा सुरक्षा सतर्कता निकै महत्वपूर्ण हुन्छ ।

प्रविधिको बदलिँदो युगमा फिनटेकका नयाँ आयामलाई आत्मसात् गर्नुपर्नेमा विज्ञहरूको जोड छ । विकसित मुलुकको फिनटेकमा अहिले एआई, मेशिन लर्निङ, डेटा साइन्स लगायतको प्रयोग बढ्न थालेको छ । नेपालको वित्तीय सेवामा पनि एआई जस्ता प्रविधिको प्रयोगबारे बहस हुन थालेको छ ।

विद्युतीय कारोबार बढिरहेका बेला राष्ट्र बैंकले आफ्नै विद्युतीय मुद्रा प्रयोगमा ल्याउने तयारी समेत गरिरहेको छ । विश्वभर केन्द्रीय बैंकहरूले विद्युतीय मुद्रा जारी गर्ने क्रम बढेसँगै राष्ट्र बैंकले यसका लागि सम्भाव्यता अध्ययन अघि बढाएको हो ।

विद्युतीय मुद्रा समयको माग र आवश्यकता बनिसकेको सन्दर्भमा केन्द्रीय बैंकले नै यसको तयारी थाल्नुलाई सकारात्मक रूपमा लिइएको छ ।

गत आर्थिक वर्षसम्ममा चलनचल्तीमा रहेका नोटमध्ये १ हजार रुपैयाँको सबैभन्दा बढी छ । सो अवधिमा विभिन्न दरका ५१ अर्ब ५१ करोड बराबरको नयाँ नोट मौज्दात छ, जुन अघिल्लो वर्षको तुलनामा ६४.४९ प्रतिशतले कम हो । यस्तै चलनचल्तीमा अयोग्य १९ अर्ब ५४ करोडभन्दा बढीको नोट धुल्याइएको छ ।

प्रस्तुत छ बिहीबार (हिजो) हिमालय टेलिभिजनमा प्रसारण भएको कार्यक्रम वित्तीय शिक्षाको भिडियो रिपोर्ट :